de Havilland Comet - Fyrsta farþegaþotan

Það er ekki lengra síðan en 1949 að fyrsta farþegaflugvélin með þotuhreyflum hóf sig á loft. Í dag eru flestir vanir nútíma þægindum þegar kemur að farþegaflugi, en það er ekki langt síðan að fólk sætti sig við að fljúga í lægri flughæð, þar sem meira er um veður, fljúga hægara og í háværum vélum knúnum af bulluhreyflum.  Íslendingar kynntust ekki þessum lúxus fyrr en að Flugfélag Íslands tóku Gullfaxa, Boeing 727 í notkun í júní 1967, og síðar þegar Loftleiðir hófu að nota DC-8 árið 1970.

Í kjölfar seinni heimstyrjaldarinnar kom saman nefnd í Bretlandi til að ræða þann kost að hefja framleiðslu á farþegaþotu. Tækninni hafði fleygt hratt fram í stríðinu og þekking manna á þotuhreyflum hafði stóraukist. Í fararbroddi nefndarinnar var Geoffrey de Havilland, sem lagði fram tillögu um þotu sem hann kallaði Type IV, eða DH 106 (Comet). Breska flugfélaginu BOAC leist vel á og lagði inn pöntun fyrir 10 vélar í desember 1945, en fyrsta farþegaflugið var árið 1951.

Comet er lágþekja, með 4 hreyflum, byggð algjörlega úr málmi. Vélin er á stærð við styttri útgáfu Boeing 737, en það voru mun færri sæti um borð. Comet 1 vélar Air France voru aðeins með 44 sæti og því var mjög rúmt um farþega. Flugfélagið BOAC gekk enn lengra, aðeins 36 lúxus sæti og öskubakki fylgdi hverju sæti. Salerni voru aðskilin fyrir karla og konur, heitar máltíðir voru í boði og áfengar veigar voru seldar á barnum. Þetta var almennilegur ferðamáti.

Þetta var mikið verkefni fyrir verkfræðinga, sem á þessum tímum voru að fara ótroðnar slóðir. Þeir byggðu vél sem flaug 50% hraðar en hraðfleygasta bulluhreyfilsvélin og gat flogið fyrir ofan flest allt veður. Vélin klifraði mun hraðar en áður þekktist, þannig að flugtíminn varð oft helmingi styttri á milli áfangastaða. Þetta reiknuðu menn allt saman út án þess að hafa aðgang að neinum reiknivélum eða tölvum.

Í kjölfar tveggja flugslysa árið 1954 voru allar Comet vélar kyrrsettar. Menn komust að því að málmurinn í vélunum var undir áður óþekktu álagi þegar vélarnar fljúga á 800 km/klst og í 33.000 fetum. Loftþrýsingsmunurinn var mikill, álag á glugga og hurðir gríðarlegt og málmþreyta var komin í vélarnar. Þetta var því miður gjald sem de Havilland þurfti að borga fyrir að flljúga á áður ótroðnum slóðum. Menn misstu trúna á þotum tímabundið og fóru aftur að nota bulluhreyfla.

Keppinautar De Havilland lærðu af biturri reynslu Comet vélarinnar og græddu á óförum hennar. Ameríkanar bjuggu til vélar sem höfðu fleygt áfram í tækni; Boeing 707 og Douglas DC-8.  Sovétmenn voru einnig á svipuðum nótum, en á tímabili á sjötta áratugnum var sovéska vélin Tupelov Tu-104 eina farþegaþotan í notkun í heiminum.

Þegar flugslysarannsókn lauk, 2 árum eftir flugslysin, gat de Havilland hafið framleiðslu á ný á endurbættum Comet vélum. Comet 4 varð sú vinsælasta, hún var lengri, hafði betri afköst og meira flugþol en fyrri útgáfur. Nú var nægt pláss og afkastageta fyrir allt að 100 farþega, en vélin náði aldrei afköstum keppinautanna, sem græddu svo eftirminnilega á óförum Comet vélarinnar. Þrátt fyrir að Comet vélin hafi verið tæknilegur stórsigur, var vélin fjárhagslegt stórslys fyrir De Havilland.

114 Comet vélar voru framleiddar, þrettán brotlentu í banvænum flugslysum, þar af fimm þar sem málmþreytta var aðal orsök slyssins. Flugfélagið Dan Air hélt uppi heiðri vélanna, en á tímabili áttu þeir allar síðustu 49 vélarnar sem enn voru í noktun. Síðasta farþegaflugið var árið 1997, tæpum 50 árum eftir fyrsta flugið.

En sögu þessarar fyrstu farþegaþotu verður seint lokið. Breski flugherinn tók skrokkinn á Comet 4 vélunum, breytti og bætti svo að úr varð Nimrod herflugvélin, framleidd af Hawker Siddely, sem er enn í notkun og eru áform um að halda henni í notkun allt fram til ársins 2020.

Margir flugstjórar vinna með mér sem hafa áður flogið Nimrod vélinni í breska flughernum. Eftir að hafa kynnt mér sögu þessarar mögnuðu vélar verður ennþá skemmtilegra að spjalla við þá og heyra spennandi hetjusögur. 

Comet vél er m.a. til sýnis í flugsafninu í Duxford í Englandi. 

Þeir sem eru hugrakkir geta horft hér á smá myndbút af Comet flugslysinu á Ítalíu 1954:

Heimildir:

http://en.wikipedia.org/wiki/De_Havilland_Comet

http://www.flugsafn.is/flugsagan.htm 

http://www.geocities.com/CapeCanaveral/Lab/8803/comet.htm

http://www.airliners.net  

http://www.youtube.com 

----

24. nóv - Kristinn Breiðfjörð hafði samband við mig og benti mér á að Gullfaxi kom til landsins 1967, en ekki 1969 eins og áður stóð, en Kristinn flaug einmitt um borð í Gullfaxa árið 1968.

Athugasemdir

[Joi (IP-tala skráð) 24.11.2007 kl. 00:23]

Sælir.

Eru menn alveg að missa sig á wikipedia =)

Skemmtileg lesning samt. Hlakka til að sjá næstu færslu.

Kveðja frá Cork.